Biblioteka Publiczna w Gołczy powstała 1 lipca 1948 roku na mocy Dekretu o bibliotekach i zbiorach bibliotecznych, z dnia 17 kwietnia 1946 roku, który nakładał obowiązek zakładania bibliotek gminnych na obszarze całego państwa. Jak wynika z dokumentów odnalezionych w Archiwum Państwowym w Krakowie, Zarząd Gminy Rzeżuśnia w Gołczy przez okres około 2 lat skutecznie bronił się przed tym obowiązkiem. Dopiero pod wpływem pisma z wydziału powiatowego w Miechowie, w którym starosta podaje dzień 1 lipca 1948 r. jako ostateczny termin uruchomienia dobrze prosperujących bibliotek, Zarząd Gminy podejmuje decyzję o uruchomieniu takiej placówki.
Pierwszą kierowniczką biblioteki była Zofia Zając, zatrudniona na zasadzie ryczałtu miesięcznego w wysokości 500 zł. Biblioteka otwarta była 6 godzin tygodniowo w tym w niedzielę. Pierwsza kierowniczka pracowała do 31 grudnia 1948 roku, czyli tylko pół roku. Według protokołu zdawczo odbiorczego sporządzonego dnia 31 grudnia 1948 r. z okazji przejęcia biblioteki przez ob. Henryka Musiała od byłej bibliotekarki, Zofii Zając, księgozbiór biblioteki według inwentarza liczył 163 książki, ponadto z Biblioteki Powiatowej w Miechowie wypożyczono komplet książek obejmujący 35 tomów. Cały księgozbiór mieścił się w zamykanej szafie ustawionej w jednym z pomieszczeń w Urzędzie Gminy. Liczba czytelników na koniec omawianego okresu to 65 osób.
Nowy kierownik przygotował akademię z okazji otwarcia biblioteki gminnej, która odbyła się 16 stycznia 1949 r. Henryk Musiał przeniósł zbiory do pomieszczeń szkoły. Biblioteka mieściła się kątem w klasie o powierzchni 35 m2. Warunki pracy były dość dobre, oświetlenie elektryczne, sala ogrzewana w godzinach rannych w czasie nauki szkolnej piecem kaflowym. Biblioteka posiadała tylko jeden własny regał zamknięty. Poza tym nie miała żadnego sprzętu, ale mogła korzystać z telefonu i maszyny do pisania znajdujących się w Urzędzie Gminy. Personel biblioteki to jedna osoba – kierownik zatrudniony na 10 godzin tygodniowo, o uposażeniu miesięcznym 2000 zł. Godziny otwarcia: środy i piątki od 14:00 do 18:00, wypożyczanie książek odbywało się także w każdą niedzielę i święto w godzinach 9:00 – 11:00 .
Po zakończeniu pierwszego etapu gigantycznej pracy oświatowej polegającej na stworzeniu państwowej sieci bibliotek, przystąpiono do drugiego etapu, w którym ziścić się miały słowa poety o “książce pod wieśniaczą strzechą”. Zadanie to spełniać miały punkty biblioteczne.
Do końca lutego powstały trzy:
- w Kamienicy – kierownikiem był Mieczysław Broda.
- w Wysocicach – kierownik Maria Kwaśniewska.
- w Czaplach Wielkich – kierownik Anna Wojciechowska.
W następnych dwóch miesiącach powstają dwa kolejne:
- w Buku – kierownik Helena Molenda
- w Krępie – kierownik Jan Perek.
W ciągu kolejnych dwóch lat nastąpił szybki rozwój biblioteki, niestety Henryk Musiał podjął decyzję o rezygnacji ze stanowiska kierownika.
Nastąpił dalszy rozwój biblioteki. Najwyższe wskaźniki przybytków to rok 1955. Księgozbiór liczył 3 700 woluminów, znacznie powiększyła się liczba czytelników (730) oraz wypożyczeń (7 263).
W 1954 roku przeprowadzona została reforma podziału administracyjnego kraju. W miejsce 2 997 gmin utworzono 8 790 gromad. W konsekwencji tego posunięcia w 1955 roku powstała Biblioteka Gromadzka w Szreniawie i w Wysocicach, które po kolejnej korekcie podziału administracyjnego kraju i powołaniu bibliotek gminnych (1973) przekształciły się w filie Gminnej Biblioteki Publicznej w Gołczy.
Nastąpiło “odchudzanie” zbiorów bibliotecznych zwłaszcza z ogromnej ilości dzieł klasyków marksizmu-leninizmu. Decyzją Powiatowej Biblioteki w Miechowie w 1957 roku wycofano 972 książki. Cały księgozbiór zinwentaryzowano od nowa. Lucjan Robakowski założył nową księgę inwentarzową oznaczoną numerem 1 i wpisał 2316 woluminów – stan na 31.12.1957 r.
W tym samym roku nastąpiła zmiana lokalu. Biblioteka zajęła jedno pomieszczenie o powierzchni 20,5 m2. Wyposażenie stanowiło: 6 regałów, biurko, stolik, cztery krzesła i szafa. Biblioteka czynna była 6 dni w tygodniu w tym w niedzielę.
Zarządzała placówką do końca kwietnia 1980 roku. Następują kolejne zmiany lokalizacji. Najpierw bibliotekę przeniesiono do prywatnego lokalu znajdującego się w młynie – było to jedno duże, ale ciemne i wilgotne pomieszczenie, a po trzech latach (1964) do lokalu w Wiejskim Domu Kultury. Tutaj biblioteka znajduje godne swej funkcji miejsce. 1 września 1969 roku do obsługi czytelni zatrudniono drugą bibliotekarkę, Joannę Ślęzak (1/2 etatu). Ta dobra sytuacja biblioteki nie trwa jednak długo. Już w 1976 roku biblioteka musi ustąpić miejsca Komitetowi PZPR i przeniesiona zostaje do agronomówki (jedno pomieszczenie o powierzchni 40m2) oddalonej o ponad kilometr od centrum Gołczy. Lokal ten zajmowała do 1980 roku.
W tym samym roku nastąpiła zmiana lokalu. Biblioteka zajęła jedno pomieszczenie o powierzchni 20,5 m2. Wyposażenie stanowiło: 6 regałów, biurko, stolik, cztery krzesła i szafa. Biblioteka czynna była 6 dni w tygodniu w tym w niedzielę.
Lata sześćdziesiąte i początek lat siedemdziesiątych zaznaczyły się dalszym wzrostem i powiększaniem się zbiorów. W 1972 roku księgozbiór liczył 5 699 woluminów. Jednym z największych działów była literatura piękna dla dorosłych. Stanowiła 59% księgozbioru, zaś 24,5% to literatura dla dzieci i młodzieży, a 16,5% literatura popularnonaukowa i naukowa.
Kierownikiem w dalszym ciągu była Teresa Kaczmarczyk. W rejonie działania GBP znalazły się dwie filie – w Szreniawie i w Wysocicach oraz dziesięć punktów bibliotecznych. Biblioteka Gminna wraz z filiami i punktami zarejestrowała 1 120 czytelników oraz 20 401 wypożyczeń.
Tym razem był to dobudowany do agronomówki budynek Urzędu Gminy. Biblioteka zajmowała dwa pomieszczenia o łącznej powierzchni użytkowej 60m2. W pierwszym mieścił się magazyn i wypożyczalnia a w drugim wydzielona została literatura dla dzieci i młodzieży, lektury oraz prasa dziecięca i młodzieżowa.
W latach osiemdziesiątych nastąpił intensywny rozwój biblioteki. Systematycznie powiększał się księgozbiór i liczba czytelników. Przeprowadzono całkowitą wymianę pracowników. Stanowisko kierownika biblioteki objęła Teresa Nowakowska (1980).
Zatrudniono także drugą bibliotekarkę Helenę Putowską, nauczycielkę miejscowej szkoły podstawowej (1/2 etatu). W takiej obsadzie kadrowej placówka funkcjonowała do roku 1985. Okres ten zaznaczył się dużymi zmianami w bibliotece: zmiana lokalu biblioteki, reorganizacja księgozbioru (nowy układ), reklasyfikacja, odbudowa i uzupełnianie katalogów, wydzielenie w odrębnym pomieszczeniu działu dla dzieci i młodzieży, zakup nowego wyposażenia.
Bibliotekę przeprowadzono do czterech pomieszczeń w Urzędzie Gminy o łącznej powierzchni 52m2. W jednym znajdowała się wypożyczalnia z wydzielonym kącikiem czytelniczym, w drugim usytuowany był magazyn. Kolejne pomieszczenie zajmowała literatura dla dzieci i młodzieży, a w czwartym ulokowano gabinet kierownika.
Tym razem do własnego, nowego gmachu biblioteki położonego w centrum Gołczy, co zapewniło łatwy dostęp użytkownikom. Budynek powstał dzięki fundacji mieszkańca Gołczy księdza doktora Jana Piekoszewskiego.
Gołczańska biblioteka po wielu latach borykania się z trudnościami lokalowymi znalazła godne swej funkcji i tradycji miejsce – własny gmach biblioteki.
Księgozbiór w bibliotece to podstawa jej działalności. Od struktury i jakości księgozbioru zależy przydatność placówki w środowisku, które obsługuje.
W pierwszym roku działalności (1948) biblioteka posiadała zaledwie 163 książki. Do 1955 roku nastąpił intensywny wzrost księgozbioru – stan na koniec roku to 3700 woluminów. W latach 1956 – 1957 zaobserwowano duży spadek zasobów bibliotecznych, co wiąże się z wycofywaniem publikacji propagandowych klasyków marksizmu – leninizmu. Kolejny znaczny przyrost księgozbioru zauważyć można w 1975 roku – przybyło 1503 woluminy. W 1996 roku zbiory biblioteki powiększyły się aż o 2677 książek, w większości są to książki przejęte ze zlikwidowanej Filii Biblioteki w Szreniawie. W pozostałych latach księgozbiór powiększał się systematycznie. Obecnie zbiory Biblioteki w Gołczy liczą ponad 15 000 woluminów.
W bibliotece istotną rolę odgrywa także księgozbiór podręczny. W naszej bibliotece w księgozbiorze podręcznym zgromadzono wydawnictwa ogólnoinformacyjne: bibliografie ogólne; słowniki: językowe, dziedzin i zagadnień, synonimów, pseudonimów; encyklopedie ogólne i specjalne; informatory; kroniki; poradniki; przewodniki; leksykony; atlasy: geograficzne, historyczne, botaniczne i zoologiczne; mapy; przewodniki turystyczno-krajoznawcze oraz opracowania syntetyczne i monograficzne poszczególnych dziedzin wiedzy. Biblioteka gromadzi też publikacje z zakresu bibliotekarstwa, bibliotekoznawstwa i czytelnictwa, umożliwiając samokształcenie i kształcenie zawodowe pracownikom bibliotek nie tylko publicznych, ale także bibliotek szkolnych oraz studentom. Ze względu na potrzeby środowiska lokalnego placówka gromadzi publikacje dotyczące Gminy Gołcza i regionu miechowskiego z zakresu historii, geografii, rolnictwa, folkloru, oświaty i wychowania, życia gospodarczego i kulturalnego.
Aby zapewnić czytelnikom bieżące informacje gromadzimy czasopisma (13 tytułów rocznie).
Informacja o zbiorach Biblioteki zgromadzona jest w trzech katalogach:
- katalogu alfabetycznym
- katalogu rzeczowym
- katalogu komputerowym.
Analizując dane dotyczące czytelników, można zauważyć systematyczny wzrost ilości osób korzystających z usług biblioteki. W 1981 roku zarejestrowanych było zaledwie 200 czytelników, w 1991 jest ich już 410, a w 2002 roku 689. Wpływ na intensyfikację czytelnictwa miał fakt, że w 1993 roku oddano do użytku nowy, duży gmach biblioteczny usytuowany w centrum wsi. Ta korzystna lokalizacja biblioteki, w pobliżu szkoły podstawowej (obecnie także gimnazjum), centrum handlowego, szlaków komunikacyjnych oraz stały przyrost księgozbioru spowodowały znaczny wzrost liczby użytkowników. Najliczniejszą grupę stanowią dzieci i młodzież do 15 roku życia – 49,6% ogółu użytkowników biblioteki.
Analizując strukturę zawodową czytelników zauważono, że najliczniejszą reprezentacje stanowi ucząca się młodzież, jej udział na przestrzeni lat stanowi od 60 do 74% ogółu czytelników. Drugą pod względem wielkości grupę czytelników stanowią pracownicy umysłowi, których udział procentowy waha się w granicach od 10,7 do 29,4% ogółu. Procentowy udział pozostałych grup zawodowych: robotników, rolników, pracujących w innych zawodach oraz osób niezatrudnionych w stosunku do ogółu czytelników, nigdy nie był wysoki i utrzymywał się na poziomie 1-10%.
Obecnie Biblioteka zajmuje parter i piętro budynku o łącznej powierzchni 291m2. Zasadnicza część biblioteki usytuowana jest na piętrze o powierzchni 217m2. Mieści się tu Wypożyczalnia dla Dorosłych, Wypożyczalnia dla Dzieci i Młodzieży oraz Czytelnia Komputerowa z bezpłatnym dostępem do internetu.
Na parterze o powierzchni 74m2 znajduje się gabinet dyrektora, sala narad, szatnia, pomieszczenie gospodarcze i sanitariaty. W pomieszczeniach piwnicznych swoją siedzibę znalazł Ośrodek Animacji Kultury.
Z tej właśnie okazji wydano monografię “Biblioteka Publiczna Gminy Gołcza 1948 – 2003. Zarys dziejów”. W dniu jubileuszu gołczańską książnicę odwiedził tłum gości. Wspominano nie tylko historię biblioteki, ale także dzieje samej Gołczy, za sprawą wykładu prof. Feliksa Kiryka. We współczesne sprawy biblioteki i jej roli w gminie wprowadziła obecnych Anna Wiśniewska, dyrektor Biblioteki Wojewódzkiej w Krakowie. Jak zwykle w Bibliotece w Gołczy nie zabrakło miejsca dla sztuki: uroczystość uświetnił koncert muzyki poważnej w wykonaniu uczniów i absolwentów Szkół Muzycznych – miechowskiej i krakowskiej oraz wernisaż malarstwa Barbary Cichoń połączony z promocją tomiku jej wierszy “Czas ocalony”.Były podziękowania, gratulacje i życzenia, które przyjmowali dawni i obecni pracownicy biblioteki, ludzie zasłużeni dla jej funkcjonowania, zaangażowani we wspieranie jej działalności, sprawiający, że biblioteka stała się ważnym ośrodkiem kulturalnym. Nie zabrakło też miejsca na wspomnienie ks. Jana Piekoszewskiego, fundatora i patrona tej zasłużonej dla lokalnej społeczności instytucji.